Alergia krzyżowa – czym jest i jak sobie z nią radzić?

Wszelkiego rodzaju alergie są nie tylko uciążliwością. Co więcej – czasem uczulenie może wystąpić od produktu, który normalnie nie stanowi dla danej osoby alergenu. To zjawisko to reakcja krzyżowa. Czym ono jest? Jakie są jego przyczyny? Czy z alergią krzyżową można skutecznie walczyć? Odpowiedzi na te pytania, a także inne, jakie zadają sobie alergicy, zamieszczamy poniżej. Zachęcamy do zapoznania się z tym artykułem.

Co to jest alergia krzyżowa?

To sytuacja, gdy u osoby uczulonej na konkretny alergen, pojawia się reakcja alergiczna w kontakcie z innym czynnikiem, na jaki – co do zasady – nie była uczulona. Alergia krzyżowa często występuje w sytuacji, gdy alergik wykazuje wrażliwość na czynniki wziewne i przyjął pokarm, który zawierał białko strukturalnie podobne do tego, jakie jest obecne w specyficznym dla niego alergenie. W takie sytuacji mogą się pojawić reakcje mieszane lub wyłącznie ze strony układu pokarmowego. Więcej o tym mechanizmie piszemy poniżej.

Jakie są przyczyny alergii krzyżowej?

Jak wskazaliśmy powyżej, główną przyczyną wystąpienia reakcji krzyżowej jest obecność epitopów, rozpoznawanych przez IgE (przeciwciała wytwarzane przez układ immunologiczny) jako cząsteczki „wrogie”. Epitopami są najczęściej fragmenty białek występujące w różnych alergenach. Wśród nich wymienia się m.in.:

• profiliny,
• białka PR-10,
• LTP (lipid transfer proteins).

Każdy alergen ma swoje cechy charakterystyczne, jeśli chodzi o budowę molekularną (np. pyłki roślin i roślinne produkty spożywcze). Układ immunologiczny rozpoznaje je właśnie po ich strukturze, a w pewnych okolicznościach reaguje na składniki o podobnej konstrukcji. Dzieje się tak np. w okresie pylenia konkretnych roślin. Gdy spożyje się produkt, np. owoce lub warzywa, zawierające struktury białkowe przypominające te z uczulających pyłków, może wystąpić ww. reakcja, nawet jeśli wcześniej dana osoba nie miała problemów z uczuleniem na wybrany produkt spożywczy.Co do zasady – uczulenie „krzyżówka” zwykle pojawia się u osób, które wykazują określone predyspozycje genetyczne. Częściej też tyczy się ono alergików cierpiących na alergie wziewne, a także w sytuacji, gdy są mocno wystawieni na oddziaływanie różnych pyłków roślinnych.

Możliwe objawy alergii krzyżowej

Objawy alergii krzyżowych są zróżnicowane i dzieli się je na tzw. zespół alergii jamy ustnej oraz na różnego typu ciężkie reakcje. Wszystko bowiem zależy od typu alergenów, a także wielkości i sposobu ekspozycji (czy to drogą wziewną, przez spożycie lub w kontakcie ze skórą). Do typowych reakcji krzyżowych należą np.:

• świąd występujący w obrębie jamy ustnej – np. języka, podniebienia, gardła; często objaw ten pojawia się u osób uczulonych na pyłki, które spożyły surowe owoce lub warzywa,
• obrzęki warg, języka lub gardła,
• katar alergiczny wraz z łzawieniem oczu, świądem nosa i uszu – często w formie nasilenia objawów wywoływanych przez alergen wziewny przy wystąpieniu reakcji krzyżowej,
• obrzęki, pokrzywka, wysypki,
• objawy ze strony układu pokarmowego (rzadsze zwykle) – nudności, wymioty, bóle brzucha, biegunka.

Należy mieć na uwadze, że symptomy mogą być poważniejsze. Mimo że większość reakcji krzyżowych bywa uciążliwa, ale względnie łagodna, to u niektórych osób pojawiają się objawy astmy oskrzelowej, a nawet wstrząs anafilaktyczny.

Jakie są najczęstsze „pary” reakcji krzyżowych?

Można wymienić kilka konkretnych przypadków, kiedy u osób z alergiami mogą wystąpić „krzyżówki”. Do najczęstszych zalicza się m.in.:

• uczulenie na pyłki brzozy – potencjalne reakcje po spożyciu jabłka, marchewki lub selera,
• uczulenie na pyłki traw – potencjalne ryzyko wystąpienia reakcji uczuleniowych po spożyciu pomidora, ziemniaka lub melona,
• uczulenie na lateks – potencjalne objawy alergiczne po spożyciu banana, awokado czy owoców morza.

Jak unikać reakcji krzyżowej?

Najważniejsze, aby zdiagnozować, na co się jest uczulonym. To pozwala budować świadomość, przy jakich produktach spożywczych mogą wystąpić reakcje krzyżowe. Mając tę wiedzę, łatwiej podejmuje się środki zapobiegawcze, np. unika się konkretnych składników pożywienia w momencie większej ekspozycji na alergeny.W przypadku jedynie podejrzenia, że może dojść do reakcji krzyżowej, choć wcześniej ona nie występowała, warto ostrożnie wprowadzać dane produkty spożywcze do diety. Po ich zjedzeniu zaś należy obserwować reakcję organizmu. Jeśli nie pojawiają się żadne objawy w ciągu około kilkunastu minut do 2 godzin, to prawdopodobnie reakcja krzyżowa nie nastąpiła. Jeśli zaś wystąpiła reakcja alergiczna – warto ograniczyć lub całkowicie wyeliminować dane produkty.Wiedząc, że ma się tendencję do „krzyżówek” uczuleniowych, należy pamiętać o stosownej profilaktyce życia codziennego. Ważne staje się czytanie etykiet produktów i poszukiwanie w składzie ewentualnych alergenów lub składników, które wiemy, że mogą wywołać reakcję krzyżową.

Leczenie alergii krzyżowej

Terapia uczulenia krzyżowego polega w dużej mierze na zwykłym leczeniu alergii. Jednakże najlepszą metodą leczenia jest unikanie alergenów, co w praktyce często bywa uciążliwe. Istnieje także opcja odczulania – to leczenie przyczynowe, obniżające z jednej strony reakcję organizmu na czynnik faktycznie uczulający, a z drugiej – na produkty, mogące wywoływać reakcję krzyżową. W każdym przypadku zaś proces leczenia powinien prowadzić lekarz-specjalista, który dokona stosownej diagnozy i zaleci konkretne postępowanie.