Czym jest celiakia?

Choroby przewodu pokarmowego, w tym różnego typu nietolerancje, są powszechnym problemem zdrowotnym. Jedną z najdotkliwszych, a przy tym niebezpiecznych w dłuższej perspektywie dolegliwości, jest celiakia. Wpływa ona w znacznym stopniu na to, jak osoba chora funkcjonuje, często „przemodelowując” jej codzienność. Więcej o niej piszemy w tym artykule. Zapraszamy do przeczytania go już teraz.

Czym jest celiakia i jakie daje objawy?

W pierwszej kolejności warto odpowiedzieć na pytanie – co to za choroba? Celiakia to rodzaj genetycznej dolegliwości o charakterze autoimmunologicznym. W jej przebiegu system odpornościowy reaguje w nieprawidłowy sposób, atakując własne tkanki. W konsekwencji dochodzi do nieprawidłowości pracy jelita cienkiego oraz do jego uszkodzenia.

Bezpośrednią przyczyną objawów celiakii jest silna nietolerancja glutenu. Składnik ten należy do białek występujących w niektórych zbożach, w tym przede wszystkim:

• pszenicy,
• życie,
• jęczmieniu.

Działa on niekorzystnie na funkcjonowanie jelita cienkiego, powodując zanik kosmków jelitowych. To z kolei prowadzi do zaburzeń wchłaniania mikroskładników, a w konsekwencji – niedożywienia i niedoborów różnych składników odżywczych.

W tym miejscu warto dokonać rozróżnienia. Choroba trzewna, jaką jest celiakia, to inna dolegliwość niż uczulenie na gluten czy jego nietolerancja. W przypadku dwóch pozostałych nie dochodzi do zaniku kosmków jelitowych. Dodatkowo przypadłości różnią się także objawami, choć większość z nich przejawia się reakcjami ze strony układu pokarmowego, przez co bywają mylone.

Przyczyny celiakii

Jak wskazaliśmy wyżej – celiakia stanowi chorobę o podłożu genetycznym (więc ma charakter dziedziczny, choć nie zawsze się objawia). U osób chorujących na nią występują antygeny HLA-DQ2 lub HLA-DQ8. Może ona pojawić się w dowolnym wieku, jednak najczęściej pierwszy raz daje o sobie znać u dzieci, a czasem u osób w wieku 30-50 lat. Częściej (nawet dwukrotnie!) rozpoznaje się ją u kobiet niż u mężczyzn.

Trzeba dodać, że czasem aktywuje się ona w specyficznych warunkach, tj.:

• po bakteryjnym zapaleniu żołądka lub infekcji wirusowej tego narządu,
• w trakcie lub po ciąży,
• u osób, które przebyły ciężką operację,
• w reakcji na silny i przedłużający się stres.

Często też obserwuje się, że choroba trzewna występuje wspólnie z innymi chorobami, w tym z zespołem Downa lub Turnera oraz przy cukrzycy typu 1.

Jak przejawia się celiakia?

Jakie natomiast objawy daje celiakia? Mogą one być różnorodne, a w zależności od tego, jak dolegliwość ta przebiega, można ją podzielić na:

• pełnoobjawową,
• subkliniczną (z atypowymi symptomami lub jednym dominującym),
• utajoną (zmiany w kosmkach jelitowych i reakcje na gluten ustąpiły przy diecie bezglutenowej; może wracać przy większym obciążeniu stresem),
• potencjalną (stwierdzono obciążenie genetyczne lub obecność charakterystycznych dla dolegliwości przeciwciał, ale same kosmki jelitowe pozostały bez zmian).

Natomiast do typowych symptomów tej choroby należą:

• gładki, czerwony i błyszczący język,
• bóle głowy,
• zaburzenia nastroju i lękowe,
• dolegliwości bólowe w obrębie kości,
• drętwienia dłoni i stóp,
• niedokrwistość
• osłabienie i zmęczenie,
• drgawki.

Osoby dorosłe cierpiące na celiakię często też zmagają się z bólami w obrębie brzucha, wzdęciami, niedrożnością jelit, wrzodami i podrażnieniem śluzówki żołądka oraz jelit.

U dzieci i młodzieży choroba trzewna miewa nieco inny przebieg. Zwykle objawy występują u nich wprost w przewodzie pokarmowym. To np.:

• zaparcia lub przewlekła biegunka,
• mdłości i wymioty,
• wzdęcia, uczucie pełności,
• luźne, połyskujące stolce o intensywnym, nieprzyjemnym zapachu,
• bóle brzucha.

Warto dodać, że celiakia może także dawać objawy skórne (w tym wywoływać chorobę Duhringa), wpływać na stan uzębienia oraz powodować wahania nastroju. Pewne badania sugerują, że sprzyja również tyciu.

Potencjalne powikłania celiakii

Jako że choroba trzewna wpływa na wchłanianie się składników odżywczych, osoby chorujące na nią mogą zmagać się z rozmaitymi powikłaniami. Do najpoważniejszych należą m.in.:

• osteoporoza,
• anemia,
• zaburzenia neurologiczne,
• bezpłodność,
• choroby autoimmunologiczne (w tym tarczycy),
• zwiększone ryzyko nowotworów (przede wszystkim w obrębie układu pokarmowego).

Jak wygląda leczenie celiakii?

Ze względu na poważne konsekwencje przy podejrzeniu celiakii należy poddać się odpowiedniej diagnostyce. Jeśli badania wykażą chorobę trzewną – trzeba przejść na dietę wykluczającą, pozwalającą wyłączyć gluten z jadłospisu. Na ten moment nie mamy leku na tę dolegliwość, dlatego stosowanie żywienia bezglutenowego, a tym samym – unikanie stanów zapalnych i pogłębiania uszkodzenia jelit ze wszystkimi konsekwencjami, stanowi podstawowy sposób leczenia.

Z menu wyłącza się więc wszelkie rodzaje pieczywa z pszenicy, żyta czy jęczmienia. Niedozwolone są również kasze uzyskane z tych zbóż oraz produkty, które mogą je zawierać nawet w śladowych ilościach.

Dieta bezglutenowa – czym się kierować?

Choć leczenie choroby, jaką jest celiakia, opiera się na wykluczeniu produktów z glutenem, to wciąż istnieje szansa, by funkcjonować jak osoba zdrowa. Lekarz lub dietetyk może dostarczyć pełen spis produktów dozwolonych w takiej diecie. Na zakupach z kolei trzeba zwracać uwagę na etykiety, w tym składy, a także symbole występujące na opakowaniach. Gwarancję, że dany produkt nie zawiera glutenu, daje specjalne oznaczenie w postaci przekreślonego kłosa.