Kiedy brak słońca, czyli dlaczego warto pamiętać o suplementacji witaminą D w okresie jesienno-zimowym?

Specyficznym związkiem, którego synteza jest możliwa w organizmie człowieka pod wpływem światła słonecznego, jest witamina D. Do tej pory mówiono o niej głównie w kontekście utrzymania mocnych kości oraz zębów. Obecnie wiadomo, że ma szerokie znaczenie dla zdrowia, a jej odpowiedni poziom jest niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania. Niestety zbyt mały kąt padania promieni słonecznych sprawia, że w naszej szerokości geograficznej nie ma warunków do całorocznej syntezy skórnej tej substancji. Jak zatem utrzymać jej optymalne stężenie w okresie jesienno-zimowym? Kiedy najlepiej przyjmować tabletki na odporność z witaminą D? Poznaj odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania.

Witamina D. Co to takiego?

Związek ten jest zaliczany do grupy steroidowych substancji rozpuszczalnych w tłuszczach, a jego powstawanie jest możliwe w wyniku syntezy skórnej zachodzącej pod wpływem promieniowania ultrafioletowego. Pod względem biologicznym witamina D ma strukturę zbliżoną do hormonów. Wyróżnia się jej dwie podstawowe formy: cholekalcyferol oraz ergokalcyferol. Podstawowym miejscem wytwarzania tego związku są nerki, gdzie w wyniku reakcji chemicznej powstaje najbardziej aktywna forma tej substancji. Co jest szczególnie istotne, receptory witaminy D są zlokalizowane w wielu narządach, w tym m.in. w:

• trzustce,

• sercu,

• jelitach,

• mięśniach,

• układzie nerwowym.

Ponadto są obecne w nadnerczach, przytarczycach, gruczole krokowym oraz gruczole sutkowym. Warto zaznaczyć, że ten ważny dla człowieka prohormon ma wpływ na wiele rodzajów komórek i kontroluje transkrypcję kilkuset genów. Wszystko to sprawia, że ma on szerokie znaczenie dla zdrowia, a jego niedobór może wiązać się nie tylko z upośledzeniem odporności, ale też z pogorszeniem funkcjonowania różnych narządów.

Rola witaminy D w organizmie

Podstawowym zadaniem cholekalcyferolu jest utrzymanie homeostazy wapniowo-fosforanowej. Gospodarka tymi minerałami podlega złożonej regulacji. Poza witaminą D biorą w niej udział hormony, jony oraz lokalne mediatory. Wszystko po to, aby przekierować wapń dostarczany wraz z pożywieniem w stronę kości. W przeciwnym razie jego nadmiar może osadzać się w układzie krwionośnym, powodując zwapnienia i zwiększając ryzyko rozwoju chorób sercowo-naczyniowych.

Jak już wyżej wspomniano, rola związku wytwarzanego pod wpływem światła słonecznego w organizmie człowieka jest znacznie szersza. Witamina D stymuluje aktywność fagocytów, wspomaga produkcję insuliny przez trzustkę oraz kontroluje różnicowanie monocytów do makrofagów. Ponadto wpływa na funkcje systemu immunologicznego, który ma za zadanie zwalczanie wirusów i bakterii wywołujących infekcje.

Dlaczego jesień i zima to okresy ryzyka niedoboru witaminy D?

W okresie jesienno-zimowym, czyli od października do marca, synteza skórna cholekalcyferolu w naszej szerokości geograficznej nie jest możliwa. Wszystko to z powodu zbyt małego kąta padania promieni słonecznych. Jesienią i zimą słońce jest za nisko, a dodatkowy problem stanowi gruba warstwa strefy ozonowej. Dlatego do uzyskania i utrzymania optymalnego stężenia witaminy D w organizmie konieczne jest jej dostarczanie poprzez suplementację. W tym celu najczęściej stosuje się preparaty na odporność w postaci tabletek, kapsułek oraz kropel doustnych.

Źródła naturalne witaminy D

Wyróżnia się dwa kluczowe źródła witaminy D. Pierwsze z nich to słońce. Dzięki ekspozycji na promieniowanie ultrafioletowe cholekalcyferol powstaje w skórze, skąd następnie trafia do przestrzeni międzykomórkowych i do krwiobiegu. Największe wytwarzanie tego związku ma miejsce w okresie wiosenno-letnim między godziną 10 a 15. Synteza skórna zależy jednak od wielu czynników, w tym m.in. od stopnia nasłonecznienia, grubości pokrywy chmur, karnacji skóry, zastosowanej ochrony przeciwsłonecznej, a także od masy ciała.

Źródłem egzogennym witaminy D jest żywność. By zwiększyć poziom tego związku w organizmie, w diecie powinny być obecne przede wszystkim takie produkty jak jaja, przetwory mleczne oraz tłuste ryby (łosoś, makrela, śledź, węgorz). Trzeba jednak wiedzieć, że nawet dobrze skomponowany jadłospis nie jest w stanie pokryć podstawowego zapotrzebowania na cholekalcyferol w okresie jesienno-zimowym. Stąd jego niedobór i potrzeba suplementacji.

Skutki niedoboru witaminy D

Nie da się ukryć, że niedobór witaminy D jest poważnym problemem występującym u ludzi niemalże w każdym wieku. Zbyt niska podaż tego związku powinna być uzupełnienia odpowiednimi suplementami. Tabletki na odporność poza cholekalcyferolem często zawierają w składzie menachinon, który także jest niezbędny do utrzymania prawidłowego stanu kości i zębów. Niewystarczający poziom witaminy D w osoczu może wiązać się z podwyższonym ryzykiem występowania zaburzeń mineralizacji tkanki kostnej, depresji, krzywicy oraz infekcji grzybiczo-bakteryjnych.

Na niedobory substancji wytwarzanej w procesie syntezy skórnej są szczególnie narażone osoby starsze, ponieważ wraz z wiekiem mechanizmy odpowiedzialne za jej przyswajanie stają się mniej wydajne. W grupie ryzyka znajdują się też noworodki i niemowlęta, zwłaszcza urodzone w okresie jesiennym i otrzymujące naturalne mleko mamy. Z tego względu preparaty z cholekalcyferolem powinny przyjmować także kobiety karmiące piersią.

Czym grozi przedawkowanie witaminy D?

Pochodzącą z naturalnego źródła witaminę D bardzo trudno przedawkować. Dlatego nie trzeba obawiać się, że dojdzie do gwałtownego podwyższenia jej poziomu na skutek ekspozycji na słońce czy spożycia pokarmów bogatych w ten związek. Problemem może być natomiast nierozsądne przyjmowanie tabletek lub innych preparatów z cholekalcyferolem. W takiej sytuacji przedawkowanie może prowadzić do zaburzeń gospodarki mineralnej organizmu objawiającej się rozstrojem żołądka, wymiotami, nudnościami, zmęczeniem oraz kołataniem serca.