Kleszczowe zapalenie opon mózgowych – objawy i leczenie
Ciepłe zimy i stale zmieniający się klimat sprzyjają zwiększeniu się populacji i aktywności kleszczy. Te małe pajęczaki są pasożytami, które nie tylko żywią się krwią, ale przenoszą również szereg różnych chorób. Do najniebezpieczniejszych należy odkleszczowe zapalenie opon mózgowych. Czym ono jest? Jakie daje objawy? Jak się z nim walczy oraz czy istnieją sposoby na uchronienie się przed tą chorobą? Na te i inne pytania odpowiadamy poniżej. Zachęcamy do przeczytania artykułu.
Czym jest odkleszczowe zapalenie opon mózgowych?
To rodzaj wirusowego zakażenia ośrodkowego układu nerwowego (OUN), przenoszonego przez kleszcze zainfekowane wirusem z rodziny flawiwirusów. Jako choroba odzwierzęca, człowiek może zarazić się w wyniku ukąszenia kleszcza, będącego jej nosicielem.
Jednak same najpierw muszą żerować na zwierzętach (np. gryzoniach czy zwierzętach gospodarskich) zakażonych tym wirusem. Pijąc ich krew, zarażają się nim, co powoduje, że przy kolejnym wkłuciu przenoszą wraz ze śliną patogeny do innego organizmu, w tym np. na człowieka. Co istotne – do zakażenia może dojść już w ciągu minut od momentu wbicia się w skórę (w przeciwieństwie np. do boreliozy, której bakterie muszą przedostać się przez skomplikowany układ pokarmowy kleszcza).
Same kleszcze bytują w różnych miejscach zielonych. Można je spotkać na przydomowym ogródku (zwłaszcza w pobliżu krzewów i drzew), ale głównie w lasach, parkach i na łąkach, gdzie czekają na swoje ofiary albo na gałęziach, albo na wyższych łodygach traw.
Jakie są objawy kleszczowego zapalenia opon mózgowych?
Co do zasady – nie każda osoba przechoruje odkleszczowe zapalenie mózgu w taki sam sposób. Wiele zależy od indywidualnej odporności danej osoby i zazwyczaj przebiega ono poronnie (łagodnie lub zupełnie bezobjawowo). Często chory nawet nie wie o tym, że miał taką chorobę, a sam wirus zostaje zneutralizowany przez system immunologiczny.
Jednak nie zawsze tak jest. Sam wirus potrzebuje od 4 do 28 dni na wylęganie (czyli namnażanie się w organizmie). W przypadku ostrzejszego przebiegu objawy stają się zauważalne po około tygodniu od zainfekowania. Wtedy może przyjąć postać jednofazową albo wystąpić w dwóch fazach.
W pierwszej, zwanej zwiastunową (następującą około 7-14 dni od ukłucia przez zakażonego kleszcza), pojawiają się objawy grypopodobne. Gorączka wzrasta zazwyczaj do około 38° Celsjusza, występują bóle głowy, mięśni i stawów. Inne objawy to np. zapalenie górnych dróg oddechowych i problemy gastryczne, w tym nudności, wymioty i biegunka. Faza ta trwa około tygodnia i zazwyczaj kończy infekcję.
Jeśli jednak wirus przedostanie się do układu nerwowego, może wówczas nastąpić faza druga – neuroinfekcji. Należy przy tym zaznaczyć, że między oboma etapami, jakie charakteryzuje kleszczowe zapalenie opon mózgowych, objawy łagodnieją, a nawet wygasają. Zwykle okres remisji trwa od 1 do 9 dni. Kiedy jednak pojawiają się symptomy zapalenia OUN, to mogą one trwać nawet do kilku miesięcy. Wśród nich wymienia się:
gwałtowny wzrost temperatury ciała (nawet do 40° C),
ból głowy, gałek ocznych i karku (występuje też jego sztywność),
nudności i wymioty,
światłowstręt i nadwrażliwość na inne bodźce.
Należy dodać, że dokonuje się rozróżnienia zapalenia opon mózgowych od zapalenia mózgu. W drugim przypadku mogą pojawić się takie symptomy jak np.:
zaburzenia świadomości,
objawy uszkodzenia układu nerwowego,
senność i spowolnienie,
zaburzenia zdolności kognitywnych,
problem z logicznym myśleniem i wykonywaniem poleceń,
niedowład kończyn, oczopląs,
napady padaczkowe.
Jak widać – wywoływane przez kleszczowe zapalenie mózgu objawy są dużo niebezpieczniejsze i mogą prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych.
Poza powyższymi formami choroby rozpoznaje się rzadziej zapalenie rdzenia kręgowego (przejawiającego się zaburzeniami czucia i rozwijającym się niedowładem kończyn) oraz postać oponowo-mózgowo-rdzeniową, charakteryzującą się rozległą infekcją całego układu nerwowego.
W jaki sposób przebiega leczenie odkleszczowego zapalenia mózgu?
Jak natomiast wygląda leczenie? Na zapalenie opon mózgowych zasadniczo nie mamy obecnie leku. Kluczem jest zapewnienie choremu uzupełnienia niedoborów wodno-elektrolitowych (będących skutkiem gorączki i wymiotów), podawaniem leków zmniejszających obrzęk mózgu i przeciwbólowych, a także stałe obserwowanie go. W trudniejszych przypadkach duże znaczenie ma właściwa, nawet wielomiesięczna rehabilitacja. W większości przypadków jednak choroba ustępuje po kilku tygodniach samodzielnie, a chory powinien ograniczyć swoją aktywność fizyczną na czas wskazany przez lekarza.
Jak się chronić przed kleszczowym zapaleniem opon mózgowych?
Najskuteczniejszym sposobem na unikanie zakażenia tą chorobą jest minimalizacja prawdopodobieństwa ukłucia przez kleszcza, więc np. niewchodzenie do lasu czy na łąki oraz omijanie zarośli. Gdy jednak wybieramy się na łono natury, warto założyć ubrania uniemożliwiające przedostanie się pajęczakowi pod materiał. Odzież dodatkowo powinna być jasna, aby łatwo wytropić pasożyty i ściągnąć je z siebie. Przydatne są również repelenty zawierające DEET, stosowane na skórę. Koniecznie trzeba też zawsze po powrocie np. z lasu obejrzeć całe ciało, zwłaszcza pachwiny, pachy i fałdy skórne. Istnieje także możliwość zaszczepienia się na KZM, co daje do 95% odporności na działanie wirusa.
