Niedobór wapnia – przyczyny, objawy

Zwykle kojarzy się go z budulcem kości i zębów. Warto jednak mieć na uwadze, że minerał, jakim jest wapń, spełnia dużo więcej funkcji w organizmie niż ta. W pewnych okolicznościach jednak badania mogą wykazać niedobór wapnia. Czym się przejawia hipokalcemia? Jakie są przyczyny? Do jakich konsekwencji w dłuższej perspektywie doprowadza niedostateczna ilość tego składnika w organizmie? I w końcu – jakie są jego wartościowe źródła oraz kiedy warto włączyć suplementację? To jedynie część pytań, na które udzielamy odpowiedzi w niniejszym artykule. Zachęcamy do przeczytania go już teraz.

Jaką rolę w organizmie pełni wapń?

Ogólnie ujmując – to najczęściej występujący minerał w ciele człowieka. Obok bycia jednym z budulców szkieletu i zębów, ma ogromne dla funkcjonowania całego organizmu. Przyjrzyjmy się jednak najpierw kilku istotnym szczegółom. Szacuje się, że w ciele dorosłego człowieka znajduje się aż kilogram wapnia, który musimy dostarczać z zewnątrz. Uwzględniając ten fakt, łatwo wysnuć wniosek, że dzienne zapotrzebowanie na ten składnik musi być duże. Otóż wynosi ono dla:

• dzieci i młodzieży do 18 roku życia – od 700 do 1300 mg (więcej w okresie dojrzewania),

• dorosłych od 19 do 50 roku życia – około 1000 mg dziennie,

• kobiet po 50. roku życia i mężczyzn po 70-tce – około 1300 mg dziennie,

• matek w ciąży i karmiących piersią – 1200-1300 mg dziennie.

Oprócz tego, że (obok m.in. fosforu) odpowiada za wytrzymałość i prawidłową budowę kości oraz zębów, jest też przekaźnikiem pierwotnym i wtórnym. Oznacza to – ogólnie ujmując, że przekazuje informacje zarówno między komórkami, jak i wewnątrz nich.

Poza tym stanowi m.in. kluczowy czynnik w prawidłowym przewodnictwie impulsów nerwowych, jest jednym z minerałów wpływających na kurczliwość mięśni (w tym serca) oraz ma duże znaczenia dla prawidłowego krzepnięcia krwi. Warto nadmienić, że wapń odgrywa rolę regulatora enzymów i niektórych hormonów. Oddziałuje także na ciśnienie krwi, wpływając na napięcie ścian krwionośnych. Odgrywa też istotną rolę w komórkowym cyklu życia. A to wciąż jedynie część „zadań”, jakie spełnia w ciele.

Jakie są przyczyny niedoboru wapnia?

Przyjrzyjmy się teraz, kiedy pojawia się niedobór wapnia. Przyczyny często są prozaiczne, gdyż za te braki odpowiada np… źle skomponowana dieta. Hipokalcemia wynika najczęściej z faktu, że jadłospisie brakuje produktów, które są wartościowymi źródłami tego ważnego minerału. To jednak da się relatywnie łatwo zmienić, wykształcając nowe nawyki żywieniowe.

Z drugiej strony brak wapnia w organizmie może wynikać z poważniejszych powodów. Niektóre osoby cierpią np. na zaburzenia wchłaniania tego minerału z pokarmu. To powszechny objaw m.in. u osób cierpiących na nietolerancję laktozy lub uczulenie na zawarte w krowim mleku białko. Problemy z jego przyswajaniem mogą się także pojawić przy:

• celiakii,

• chorobie Leśniowskiego-Crohna,

• zapaleniu trzustki,

• stosowaniu wybranych leków (w tym diuretyków czy kortykosteroidów),

• niedoczynności przytarczyc,

• chorobach nerek,

• dolegliwościach przekazywanych genetycznie (w tym chorobach metabolicznych).

Warto przy tym mieć na uwadze fakt, że na wchłanialność wapnia wpływa obecność innych składników. Hipokalcemia może wyniknąć np. w sytuacji, gdy w organizmie brakuje witaminy D.

Poza tym braki tego minerału mogą pojawić się w okresie ciąży i karmienia piersią, podczas i po menopauzie (oraz u mężczyzn – w czasie andropauzy), a także w czasie dojrzewania, gdy kości intensywnie rosną.

Objawy niedoboru wapnia

Jak natomiast przejawia się hipokalcemia? Najbardziej charakterystycznym objawem są problemy z układem kostnym i zębami. Kości stają się bardziej kruche, a zęby podatne na próchnicę. U dzieci może wystąpić również krzywica. Niedobory wapnia objawiają się także problemami z koagulacją krwi i krwotokami z nosa. Oprócz tego osoba z niedostateczną ilością tego minerału niekiedy odczuwa zaburzenia rytmu serca, bóle mięśni i stawów oraz parestezje. Poza tym mogą wystąpić stany lękowe i depresyjne.

To, jakie niedobór wapnia daje objawy, to jedna strona medalu. Druga – długofalowe konsekwencje. Braki tego składnika mogą prowadzić do osteoporozy i złamań kości. Mogą wystąpić też napady drgawkowe, niewydolność serca czy niekontrolowane skurcze mięśni (w tym tężyczka).

Wartościowe źródła wapnia

Do najbardziej wartościowych źródeł wapnia należą przede wszystkim przetwory mleczne. Wśród nich wyróżnia się (w 100 g):

• parmezan – 1380 mg (przy czym warto uważać na zawarty w żółtym serze sód),

• gouda tłusty – 807 mg,

• jogurt naturalny 2% – 170 mg,

• mleko 2% – 118 mg,

• twaróg półtłusty – 94 mg.

Ponadto można go znaleźć w innych artykułach spożywczych, w tym:

• maku niebieskim – 1266 mg,

• sardynkach w oleju – 330 mg,

• suchej soi – 240 mg,

• migdałach – 239 mg,

• suszonych figach – 203 mg,

• natce pietruszki – 193 mg,

• orzechach laskowych – 186 mg…

… i wielu innych warzywach, produktach zbożowych i owocach, a nawet napojach roślinnych.

Suplementacja wapnia

Suplementacja powinna być wdrożona zawsze, gdy stwierdzi się niedobór tego składnika, czy to przez wykluczenia dietetyczne, czy zaburzenia lub choroby metaboliczne albo inne przyczyny obniżonej wchłanialności. Wapń w postaci np. tabletek musujących powinny też przyjmować kobiety w ciąży i okresie laktacji oraz osoby starsze. Suplementy diety z wapniem są również wskazane dla osób cierpiących na osteoporozę lub przechodzących rekonwalescencję po złamaniach. Należy przy tym pamiętać, że hiperkalcemia (nadmiar tego minerału) także może być niebezpieczna.